Układ pokarmowy
Układ pokarmowy spełnia bardzo ważne zadanie, tj. przekształca pokarm spożywany przez człowieka, dostarczając organizmowi energii i składników odżywczych, których potrzebuje on do spełnienia różnorodnych funkcji życiowych. Główną jego rolą jest trawienie i wchłanianie pokarmu.
Początek układu pokarmowego stanowi jama ustna, gdzie odbywa się miażdżenie pokarmu i jego wstępne trawienie enzymami zawartymi w ślinie (wydzielanej przez ślinianki). Następnie pokarm przez gardło i przełyk przemieszczany jest do żołądka, gdzie odbywa się właściwy proces trawienia. Treść żołądka przechodzi do jelita cienkiego gdzie następuje wchłanianie pokarmu. Niestrawione resztki pokarmu są usuwane z organizmu przez jelito grube, dalej odbyt.
Zęby
Zęby człowieka służą do rozdrabniania pożywienia. Ząb składa się z korony, szyjki i korzenia (lub korzeni). Wewnątrz znajduje się komora wypełniona miazgę zęba. Zęby buduje zębina. U człowieka wyróżnia się rodzaje zębów: siekacze, kły, zęby przedtrzonowe i zęby trzonowe.
Siekacz:
Ząb trzonowy:
Zęby człowieka: siekacze, kły, zęby przedtrzonowe i zęby trzonowe.
Przełyk
Przełyk jest narządem w kształcie rury o długości ok. 25cm, jest zaopatrzony w ścianki mięśniowe, których rola polega na transportowaniu pożywienia z gardła do żołądka. Ciągnie się on od gardła, przemierza jamę piersiową, przechodzi przez przeponę i w jamie brzusznej uchodzi do jamy żołądkowej.
Przełykanie
Przełykanie jest złożonym mechanizmem. Pierwsza jego faza jest świadoma i dobrowolna: podczas przeżuwania pożywienia język popycha kęs pokarmu do podniebienia i dalej w kierunku gardła. Następnie zachodzą po sobie różne automatyczne czynności: ścianki gardła zwężają się i popychają pokarm do przełyku, podczas gdy podniebienie miękkie unosi się, blokując dojście do jamy nosowej, nagłośnia - chrząstka działająca jak zatyczka zamyka dojście do krtani, zapobiegając przypadkowemu przedostaniu się pożywienia do dróg oddechowych. W przełyku fale skurczów ścianek sprawiają, że pokarm przedostaje się w dół, aż w końcu trafia do żołądka.
Nawet wówczas, gdy nie spożywamy pokarmu, proces połykania powtarza się nieprzerwanie - połykamy ślinę średnio 70 razy na godzinę w stanie aktywności i ok. 10 razy na godzinę podczas snu.
Żołądek
Żołądek jest mięsistym narządem, przypominającym worek, posiadającym dwa ujścia: górne, zwane częścią wpustową, uniemożliwiające cofanie się zawartości żołądka do przełyku, i dolne, zwane częścią odźwiernikową, działającą jak zatyczka, zatrzymując pokarm, który jest tu przygotowywany do dalszego trawienia. Stąd kęs pokarmowy jest przepuszczany do dwunastnicy - pierwszego odcinka jelita cienkiego.
Jelito cienkie
Jelito cienkie jest miejscem dalszych etapów procesu
trawienia, w jego wnętrzu składniki są poddawane działaniu enzymów
pochodzących z wątroby, z trzustki i własnej śluzówki jelita, które
rozkładają je na elementy podstawowe. W zespole o długości od 4 do
5m rozróżniamy trzy odcinki:
+ dwunastnicę, odcinek umieszczony u wyjścia żołądka, długości
ok. 25-30cm, która wydziela sok trzustkowy i żółć wyprodukowaną
przez wątrobę;
+ jelito czcze, długość ok. 3m, umieszczone w górnej części
jamy brzusznej;
+ jelito kręte, długość od 3 do 4m, umieszczone w dolnej części
jamy brzusznej, uchodzi do jelito grubego.
Ruchy jelit
Ścianki jelita cienkiego ściskają się automatycznie. Rytmiczne ruchy odcinków jelita służą do ugniatania i kruszenia pokarmu, przeciwstawne skurcze jelita służą dobremu zmieszaniu pokarmu a ruchy perystaltyczne, następujące falowo, przesuwają pokarm w kierunku jelita grubego.
Trzustka i dwunastnica
Trzustka to gruczoł przyłączony do układu trawiennego, produkuje bogaty w enzymy sok, który rozkłada składniki pokarmowe. Stanowi również część układu hormonalnego, produkuje bardzo ważny hormon - insulinę i glikogen. Trzustka jest wydłużonym, stożkowatym narządem umieszczonym poziomo w górnej części jamy brzusznej. Jej największa część nosi nazwę głowy i otoczona jest dwunastnicą.
Wątroba
Wątroba jest gruczołem wchodzącym w skład układu pokarmowego, ponieważ obok innych ważnych funkcji niezbędnych dla metabolizmu, produkuje żółć, wydzielinę potrzebną do trawienia tłuszczy. Gromadzi się ona w woreczku żółciowym, następnie, po każdym posiłku, przelewa się do wnętrza jelita cienkiego poprzez drogi żółciowe.
Jelito grube
Jelito grube stanowi końcową część układu pokarmowego,
tu gromadzą się tymczasowo nie wchłonięte składniki pokarmowe,
przygotowywane do wydalenia. Jelito grube o długości 1,5 - 1,8m
dzieli się na trzy odcinki:
+ jelito ślepe, umieszczone w dolnej, prawej części jamy
brzusznej, do którego uchodzi jelito cienkie;
+ okrężnicę, najszerszy odcinek, umieszczony również wewnątrz
jamy brzusznej, dzielący się na cztery mniejsze odcinki: okrężnicę
wstępującą, poprzeczną, zstępującą i esowatą;
+odbytnicę, która uchodzi do odbytu.